Beelden van een verschuivende vluchtelingenstroom nu de andere routes steeds meer gereguleerd, en daarmee ook lastiger worden. Opnieuw de bootjes vanaf het Afrikaanse vasteland richting Italië. Beelden die voor ons maar al te bekend zijn want zo zag het er twee jaar geleden ook uit. Politici die over elkaar heen buitelen in het bieden van nieuwe oplossingen. Waarbij de voor- en tegenstanders elkaar in debatten en talkshows op de late avond te vuur en te zwaard bestrijden.

Raken die beelden ons nog wel of zien we ze te vaak? Worden we er even stil van of zappen we door… omdat er daarna een avondvullend programma met entertainment volgt waarin het gaat om wie het mooist kan zingen, wie de beste dans moves maakt of het hardst kan zijn in zijn kritiek op de voetballers van onze tijd.

Zelf merk ik dat na die beelden het leven van de gewone dag weer alle aandacht krijgt. Het wordt de hoogste tijd voor een nieuwe kop koffie en er is steeds voldoende te doen. Nog even snel dit, nog even snel dat, nog snel even een mailtje sturen. Die beelden uit Aleppo en de ander conflictgebieden in de wereld, die nog maar even daarvoor in de eigen huiskamer en vanaf de eigen bank werden bekeken, lijken weer erg ver weg. Misschien dat het bij u net zo gaat. Wij leven ten slotte in vrijheid en zijn daar, na meer dan zeventig jaar zonder oorlog op eigen grondgebied, inmiddels zo aan gewend dat we ons moeilijk voor kunnen stellen hoe het is om niet meer vrij te zijn. Elke dag op te moeten staan met het idee dat alles aan het einde van de dag helemaal anders kan zijn.

Is in vrijheid leven is voor ons misschien niet te vanzelfsprekend geworden. Het vrije woord en onze waarden lijken soms te vervallen tot een recht om te beledigen. Om steeds een stapje verder te gaan. Steeds scherper scheidingen aan te brengen tussen groepen zodat ze meer en meer tegenover elkaar komen te staan. Vrijheid van het woord is een groot goed, vrijheid van meningsuiting is belangrijk en toch, toch denk ik dan wel eens aan de wijsheid die zegt: Alles is mij geoorloofd, maar niet alles is nuttig. Rechten willen ontlenen kan alleen maar wanneer je jezelf ook beseft dat er een plicht is om te beseffen dat daar een prijs voor is betaald. Dat besef alleen al vraagt om zorgvuldigheid. Daarom is het belangrijk om de geschiedenis te kennen en waakzaam te zijn. Niet omdat het altijd goed en gepast is om lijnen uit het verleden te trekken naar de tijd van nu. Het is vaak veel te makkelijk om anderen te verwijten dat zij hun lesje niet goed hebben geleerd. Maar het is wel goed om van tijd tot tijd stil te staan bij wat is geweest en ook nog op veel plaatsten harde realiteit is. Om ook dat te beseffen wanneer we de beelden op televisie en de verslagen in de kranten lezen. 

Op 4 mei herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogsgeweld sinds die tijd. Ook staan we erbij stil dat sinds 1945 de wereld nog geen dag vrij is geweest van oorlog. In al die jaren stond er ergens in de wereld wel een land in brand vanwege een oorlog of ander groot conflict. En in al die jaren werden we daar ook van op de hoogte gehouden via de media. 

Bij al die beelden van alleen al de afgelopen week zag ik ook een reportage over de droogte in Afrika. Een van de landen waar door de droogte inmiddels de noodtoestand is uitgeroepen is Malawi. In 2007 bezocht ik dat land om er mee te werken aan een project voor scholenbouw. Bij een van de verplichte bezoeken aan de dorpen in de omgeving kwamen we in een heel klein plaatje waar een dorpsoudste ons vol trots zijn bezittingen liet zien. Voor een van de hutten in het dorp zat een man waaraan je kon zien dat hij erg oud was. Zeker voor een land waarin de gemiddelde leeftijd niet hoger is dan vierenveertig jaar. Zijn ogen waren zo aangetast door de zandstormen dat hij al heel wat jaren blind was. Maar hij werd goed verzorgd door de mensen in het dorp die respect hadden voor zijn levenservaring en wijze oordelen. En ook dat was opvallend, hij beheerste de Engelse taal erg goed. We kwamen daarom al snel in gesprek en na een tijdje begon hij over zijn tijd in Europa. Bijzonder want eerder hadden we al gemerkt dat veel mensen geen idee hadden van Europa, laat staan van Nederland. Hij begon te vertellen over zijn inzet in het Engelse leger bij de landingen in Normandië. Beelden die we kennen van de verfilmingen als “De Langste Dag” en die vaak rond deze periode weer worden uitgezonden. Hij sprak over de harde gevechten die hij had moeten leveren in Frankrijk en Duitsland maar ook over het mooie heel vaak ook moeilijke leven dat hij daarna had geleefd in Malawi. Voor hem was er geen medaille, geen oorlogspensioen of andere waardering. Ja, de waardering van zijn dorpsgenoten voor deze wijze man die veel had meegemaakt en daarom ook veel kon vertellen en vaak kon helpen.

In de geschiedenisboeken had ik over de inzet van inwoners uit Brits-Afrikaanse kolonies nooit iets gelezen en ook later toen ik er gericht naar ging zoeken bleef het een wat onderbelicht onderdeel. Wie de helden waren dat was wel duidelijk daar paste blijkbaar geen inwoner uit een onbekend Afrikaans land in. Vandaag herdenken we de slachtoffers van de oorlog. Vandaag denk ik weer even terug aan die oude man in Malawi die mee hielp om mij in een vrij land te laten wonen. 

In stilte herdenken we en na die twee minuten stilte hoop ik weer met andere ogen te kijken. Oog te hebben voor de kern van het probleem en te beseffen dat liefde uiteindelijk sterker zal zijn dan haat. Want liefde is; geduldig en vriendelijk zijn. Liefde is: niet jaloers zijn niet vertellen hoe goed je bent, jezelf niet belangrijker vinden dan een ander. Liefde is: een ander niet beledigen, niet alleen aan jezelf denken, geen ruzie maken of wraak willen nemen. Liefde is: blij worden van het goede, en een hekel hebben aan het kwaad. Door de liefde verdraag je alles wat er met je gebeurt. Door de liefde blijf je geloven en vertrouwen. Door de liefde blijf je altijd volhouden.