"De algemeen heersende politieke opvatting is dat Meerstad er moet komen.

Maar ik maak me zorgen", zegt VVD-fractievoorzitter Betty de Boer. "Als er over twee, drie jaar geen huizen staan, hebben we een groot probleem."

Meerstad wordt ontwikkeld door de Gemeenschappelijke Exploitatiemaatschappij Meerstad GEMM – een samenwerking tussen overheden en ontwikkelaars.

De Boer rekent voor dat de stad voor 200 miljoen euro aan leningen garant staat. "Als het misgaat, moet de gemeente dat geld ophoesten."

Agnes Schlebusch (SP): "We hopen dat het goed komt. Als het niet goed gaat? Dan gaan we het schip in." Hoe de verdeling van de risico’s precies ligt, kan Schlebusch niet vertellen.

"Daarvoor moet je met de GEMM praten. Die contracten zijn geheim. Daar komen wij als raadsleden ook niet bij."

Bert Oost (PvdA) had het bedrag van 200 miljoen waarvoor de gemeente garant staat zo niet paraat. "Voor zover ik het kan nagaan, hebben we de risico’s goed gespreid. Met de GEMM hebben we een degelijker en deugdelijker basis dan Blauwestad had. Alle partijen hebben belang bij een goede afloop van Meerstad." De GEMM heeft het aantal woningen dat in 2010 gebouwd zou worden aangepast: er gaan niet 600 maar 150 woningen in de verkoop.

Meer, 10.000 woningen en natuur

Volgens de planning moeten er 10.000 huizen uit de grond worden gestampt.

Nu wordt het eerste deel van een meer aangelegd.

Ook komt er nieuwe natuur.

Vorig jaar najaar stak minister Verburg de eerste schop in de grond. Bij Lageland verrijzen nu huizen voor mensen die moesten wijken voor het meer.

’Financiële bloedbaden’

Het verbaast Jan Kleine, directeur van Bureau Meerstad, niet echt dat Koop en de provincie uit elkaar zijn gegaan bij Blauwestad en dat er stevig verlies genomen moet worden. "Als je ziet wat elders in den lande voor bloedbaden plaatsvinden in grondexploitaties, dan valt dit nog mee. Er wordt her en der voor vele miljoenen afgeboekt."

Kleine ziet een groot verschil tussen Meerstad en Blauwestad. In Blauwestad is alles aangelegd. De kosten zijn gemaakt. En als de verkoop dan niet goed op gang komt, dan verdien je de investeringen niet terug en kun je niet meer sturen op uitgaven."

Bij Meerstad zit het stuur er nog wel op, zegt Kleine. "Toen de crisis uitbrak, hebben we gekeken wat de gevolgen voor Meerstad zijn. We bouwen de eerste jaren minder huizen dan gepland. We stellen bepaalde investeringen uit, zodat je daar ook geen rente over hoeft te betalen. Er moet bijvoorbeeld een hoogspanningsleiding onder de grond. Daar zijn miljoenen mee gemoeid.

Die investering stellen we uit."

Hoe het verder gaat als de impasse duurt en de geplande verkoop van 150 kavels niet wordt gehaald? "Stel er wordt geen kavel verkocht. Dan moeten we nieuwe maatregelen nemen om te zorgen dat we het nog langer uitzingen." Kleine ziet ook lichtpuntjes. "Wekelijks melden mensen zich spontaan aan voor Meerstad."

In mei gaan de eerste kavels van Meerstad in de verkoop.

Wacht Meerstad zelfde lot als Blauwestad heeft getroffen?

Blauwestad levert de provincie een strop op van bijna 29 miljoen.

Wacht Meerstad een vergelijkbaar lot?

"Als de hemel naar beneden komt, dragen we morgen een blauwe hoed." Met die woorden trok voormalig wethouder Willem Smink in 2005 de laatste over Meerstad twijfelende raadsleden over de streep. Niemand had voorzien dat de woningmarkt een paar jaar later zou imploderen.

Meerstad is een ambitieus project.

Tienduizend woningen in een nieuw aan te leggen natuurgebied rond een nieuw uit te graven meer.

Toen in 2005 politiek groen licht kwam, leek de woningmarkt nog zonnig.

Een krediet- en een huizencrisis verder liggen de kaarten finaal anders.

In Blauwestad zijn de gevolgen voelbaar. De laatst overgebleven bouwer trok zich terug. Strop voor de provincie Groningen: bijna 29 miljoen euro.

Net als in Blauwestad gingen overheden een publiekprivate samenwerking (PPS) aan met projectontwikkelaars.

Ze richtten de GEMM (Gemeenschappelijke Exploitatiemaatschappij Meerstad) op. De constructie werd politiek verdedigd met het verhaal dat de overheden weliswaar risico’s liepen, maar dat ze meer grip op het ze meer grip op het uiteindelijke resultaat hebben en een deel in de winst.

Toen de lokale politiek in 2005 groen licht gaf voor Meerstad licht gaf voor Meerstad was er niemand die er rekening mee hield dat het project failliet zou kunnen gaan.

Behalve onderzoekers van Twynstra en Gudde die in 2004 op verzoek van de publieke partners de risico’s van Meerstad onderzochten. Een van de risico’s: ’Politieke druk leidt tot onvoldoende oog voor risico’s door publieke partijen.’

Hoe die druk er uitziet, werd kort nadat dit (geheime) nadat dit (geheime) rapport was uitgelekt, gedemonstreerd door toenmalig gedeputeerde Marc Calon. Hij zei onderzoekers ’geen enkel benul’ dat de onderzoekers ’geen enkel benul’ hadden waar het over ging en liet een nieuw onderzoek doen.

De onderzoekers somden in hun door Calon gekraakte rapport meer risico’s op die de kwetsbaarheid van de gemeenten Groningen en Slochteren blootleggen. Het belangrijkste: ’De publieke partijen lopen (...) het risico dat de marktwaarde van de gronden lager is dan de taxatiewaarde.

Juist dit is het grote risico van dit project; wat als het project niet wordt wat wij er van verwachten, oftewel afname van gronden wordt sterk vertraagd?’ Dat is precies wat er nu gebeurt. De afname van gronden is momenteel (net als in Blauwestad) sterk vertraagd.

Wat gebeurt er als de GEMM failliet gaat? Banken worden eigenaar van de failliete boedel. Die boedel bestaat vooralsnog uit de gronden.

Hoe het Meerstadgebied dan ontwikkeld gaat worden, is natuurlijk de vraag.

En verder wordt het dan de vraag wie wat betaalt binnen de GEMM.

Hoe de samenwerking en de financiële uitwerking tussen overheden en ontwikkelaars er precies uitziet en hoe de verdeling van de risico’s precies is verdeeld, is geheim.

Dat de gemeenten Groningen en Slochteren in het geval van een faillissement veel geld kwijt zijn, staat vast. Beide gemeenten staan borg voor leningen van al met al ruim 300 miljoen euro. De stad staat voor ruim 200 miljoen garant.

De afname van grond is sterk vertraagd De aanleg van het meer van Meerstad is in volle gang. De verkoop van kavels verloopt minder voorspoedig dan aanvankelijk gepland.